Drugs x wapens / zorg = LVB-ers in de knel

Als je vaststelt dat je geen grip hebt op de landelijke drugshandel, sinds het einde van de Balkanoorlog illegale wapens in overvloed beschikbaar zijn tegen bodemprijzen en drugsbendes LVB-ers (Licht Verstandelijk Beperkten) ronselen om de K klusjes op te knappen, wat zou je dan met de zorg aan juist die groep moeten doen?

In ieder geval niet bezuinigen

Juist, in ieder geval niet korten in budget. Een intensivering zou zelfs op zijn plaats zijn. Maar dat strookt niet met het zelfredzaamheid adagium dat de kabinetten Rutte propageren. En deze VN ambassadeur rechten van de mens met een handicap, waar ook psychische en geestelijke kwetsbaarheden onder vallen, maakt zich daar grote zorgen over.

Het zwartste scenario

Want het begint zo langzamerhand op een perfect storm te lijken. Dat is een Engelse uitdrukking van de perfecte storm, waarbij alle factoren er zo bijstaan, dat een storm tot de maximale kracht kan uitgroeien, waterstanden tot maximale hoogte kunnen stijgen en de schade en het slachtofferaantal daardoor zo hoog mogelijk zal uitvallen. Die bewering onderbouw ik met de genoemde feiten uit de eerste alinea. Want ga maar na. LVB-ers die eenmaal geronseld zijn door een drugsbende, zullen snel carrière maken en daardoor vlug de beschikking krijgen over goedkope maar zeer wel functionerende vuurwapens. En wat als een van hen nou eens de beslissing neemt om zijn privéproblemen op te lossen door de inzet van een wapen? Precies, dan komt het zwartste scenario snel dichterbij.

Een realistisch voorbeeld

Ik schets u het volgende, mijn inziens realistische voorbeeld:

Sjoerd, 19 jaar oud, uit de Bijlmer in Amsterdam, komt uit een gebroken gezin met een moeder en broertje die allen een LVB hebben meegekregen van moeder natuur. Uiteraard is daar zorgverlening op ingesteld, maar Sjoerd is vooral heel veel niet thuis, en mama vindt het wel best want daardoor nemen ook de gedragsproblemen van de jongste zoon af, en zijn er tussen de broers en met de moeder veel minder problemen. Dus moeder rapporteert desgevraagd aan de ambulant hulpverlener dat het goed, ja zelfs beter gaat. Sjoerd komt weliswaar geregeld te laat thuis, maar zegt zijn tijd te verdoen met een bijbaantje en spelletjes spelen met vrienden op de Xbox, en moeder vindt het allang best, en de ambulant hulpverlener ziet hem nooit, dus kan daardoor niet doorvragen bij Sjoerd.

Ondertussen…

Zijn alle signalen bij de hulpverlening op rood gesprongen, waar het dit gezin betreft. Want zowel moeder als jongste zoon lopen in nieuwe kleding en moeder heeft haar kapotte wasmachine vervangen zonder een beroep te doen op een vorm van gemeentelijke ondersteuning zoals bijzondere bijstand, en geen geld gevraagd bij haar bewindvoerder. Die hoort moeder sowieso steeds minder de laatste maanden. En dat verbaasd omdat moeder voorheen wekelijks contact had met haar bewindvoerder omdat ze chronisch geld tekort kwam. Dat probleem is sinds een maand of vier als sneeuw voor de zon verdwenen. Ongeveer tegelijkertijd met het veranderde patroon waarbij Sjoerd steeds minder thuis is en moeder is begonnen te melden dat het beter gaat thuis. Op vragen naar de herkomst van de kleding en wasautomaat, komt gekregen als verklaring. Maar de ambulant begeleider, niet bepaald op zijn achterhoofd gevallen, heeft bij verschillende gelegenheden al drie verschillende gulle gevers kunnen noteren. Kortom, probleem. Alles wijst namelijk op een bron van zwarte/verborgen inkomsten. De begeleider kan echter niet meer tijd aan het gezin besteden, want daar zijn geen middelen voor.

Sjoerd zijn slappe was

De ambulant begeleider heeft binnen het toegekende budget dus geen ruimte, maar is al wel verschillende keren in de avonduren bij het gezin op bezoek geweest, in de hoop Sjoerd eens te treffen. Dat is tot op heden niet gelukt. Wel heeft hij samen met de moeder de kamer van Sjoerd kunnen bekijken, door moeder mee te helpen in haar huishoudelijke taken. Bij het verzamelen van de vuile was, valt het de ambulant begeleider op dat de vloer van Sjoerd’s kamer bezaaid ligt met nagenoeg gloednieuwe merkkleding items van de duurste merken. Ook staan er vier paar Nikes die er ongebruikt uitzien.

Wat je niet kan zien of horen

Daarnaast verzwijgt moeder dat ze met enige regelmaat wat geld krijgt toegestopt, door haar oudste en dat hij niet via een wsw instelling werkt maar “bij een gewoon bedrijf”, is ook nog niet in de gehele keten doorgedrongen. Net als hoe de portemonnee van Sjoerd eruit ziet. Die puilt namelijk uit door het cashgeld. Bijna allemaal vijftigjes. En daar is geen logische verklaring voor. Want zijn loon, na verrekening met zijn Wajong uitkering, geeft hem nauwelijks extra ruimte, aldus zijn bewindvoerder. Die is het wel opgevallen dat het saldo op zijn leefgeld rekening de afgelopen drie maanden is gegroeid waar het voorheen allemaal een keer per week werd gepind.

Kortom, er zit een luchtje aan. En het is geen bloemetjeslucht.

Alles wijst erop dat Sjoerd snel veel geld verdiend. En dan is de conclusie te rechtvaardigen dat dat hoogstwaarschijnlijk uit de drugshandel komt. Waarschijnlijk is Sjoerd gerecruteerd door de plaatselijke drugspenoze. Want de capaciteiten om zelf te gaan dealen ontbreken. En daar zijn ook geen aanwijzingen voor gevonden. Maar er zijn nog voldoende klusjes over om geld mee te verdienen.

En dan nu: De aanpak

Bovenstaande feiten overziend, komt de casus in aanmerking voor een aanmelding bij het regionale veiligheidshuis/ketenpartneroverleg. Binnen dat overleg wordt besloten om de gemeente onderzoek te laten doen naar de feiten om vast te stellen of er nog recht op enige uitkering bestaat. Zo’n onderzoek begint met het verhoren van de betrokkenen. Sjoerd reageert nergens op, en moeder komt netjes op de afspraak bij het gemeentehuis. Echter, zonder een hulpverlener aan haar zijde. Daardoor komt er uit het verhoor een beeld van frauduleus handelen. Dit wordt doorgegeven aan uitkeringsinstantie UWV die zowel de Wajong van moeder als die van Sjoerd in ieder geval tijdelijk stopzet. Met alle gevolgen van dien. Want ook Sjoerd zijn bijverdiensten gaan dat gat niet kunnen dichten.

Een probleem waar niemand op zit te wachten..

De ambulant begeleider, geen onderdeel van het ketenpartneroverleg, benaderd de ketenpartners huisarts, gemeente en ook uitkeringsinstantie UWV. Die wijzen allemaal naar UWV en UWV geeft aan zijn onderzoek nog niet afgerond te hebben en dus nog geen uitspraken te kunnen doen. En da’s helemaal niet tegen de regels ofzo. Nou, de bewindvoerder heeft acht weken reserves in huis waarbij meestal de post leefgeld als eerste leeg is. Want er zijn hele legers bewindvoerders die allereerst hun eigen rekening en vervolgens de vaste lasten betalen en dan pas naar het leefgeld kijken. En dat een hele normale gang van zaken vinden. Als VN ambassadeur vind ik dat het precies andersom moet zijn. Want niet vreten dan stopt betalen altijd vanzelf. Andersom niet.

De escalatie

Nou sla ik even over dat er tussentijds een oplossing kan worden gevonden. Bijvoorbeeld omdat Sjoerd zich laat verhoren. Nee, het escaleert volledig uit de klauwen en ma broertje en Sjoerd dreigen dakloos te worden. Dan bedenkt Sjoerd zich dat hij wel aan een pistool kan komen. Vrij gemakkelijk ook. Ik als voormalig sportschutter, dus met enige kennis van zaken, kan (nu is het zondagmiddag 16 uur) voor het einde van deze dag een pistool met munitie in handen hebben. Ik doe een telefoontje, de ontvanger doet nog een telefoontje en dan kan ik naar Eindhoven om het te gaan ophalen. Dat was nog niet zo heel lang geleden de mij geschetste route. Want sportschutters, die dus legaal wapens mogen kopen, moeten altijd heel goed nagaan of een aan te schaffen wapen, wel legaal is of niet. En op die manier kon onze toenmalige clubvoorzitter mij de inlichtingen verschaffen over de hoeveelheid en prijzen van illegale vuurwapens. En waar ze te verkrijgen waren. Want legale wapens zijn duurder als illegale wapens en dus een interessante markt voor illegale wapenhandelaren.

De verschrikkelijke gevolgen

Nou kan ik hier een aantal scenario’s schetsen wat Sjoerd zou kunnen doen met zo’n wapen. Geld maken is zijn korte termijn doel. Maar ik leg jullie als mijn lezers eens een heel andere invalshoek voor, omdat ik dit jaar een politieagent leerde kennen die in functie PTSS opliep. Hij heet Yoeri, en hij werkt voor het korps Amsterdam Amstelland. Dat sluit goed aan bij mijn voorbeeld hierboven en de recente ontwikkelingen rondom dit onderwerp. Komt ie: Sjoerd heeft het vermogen om beslissingen te kunnen nemen op basis van een goede overweging, zoals een kind van zes tot acht dat ook heeft. Het vermogen is er dus maar heel summier en werkt in ploegendienst. In al zijn beperkte wijsheid kiest hij ervoor iets te overvallen. Doet er niet toe wat of hoeveel slachtoffers dat oplevert.

Want de politie is razendsnel ter plekke

En binnen de kortst mogelijke tijd staat er een blauwe muur van onverzettelijkheid rond Sjoerd, en staat alles in blauw met getrokken pistool en een niet meten hoeveelheid adrenaline te kijken naar feitelijk een kind, die ondanks het schreeuwen van de ene sommatie na de andere om zijn wapen te laten vallen, met blinde paniek in zijn ogen, staat te zwaaien met een op een pistool lijkend voorwerp waarvan de melder in ieder geval de overtuiging had dat het een echt pistool was.

De schade die niet te overzien is

Zoals ik dat op tv weleens gezien heb, heb je de blauwe muur, en uit die muur komen een aantal stenen naar voren en geven de overige collega’s rugdekking. Heel lang neemt men de tijd om de waarschuwingen over te brengen aan Sjoerd wat hij moet doen en wat de gevolgen gaan zijn als hij dat niet heel gauw doet. In mijn voorbeeld zit Sjoerd vast in zijn paniek en handelt daardoor niet. Hij beweegt maar schiet niet maar laat het wapen ook niet vallen. En mij is ooit uitgelegd door de officier van justitie dat wij mensen verantwoordelijk maken voor bepaalde taken, en dat daarbij fouten kunnen worden gemaakt. En dat we daar ons bij neer moeten leggen omdat onze maatschappij anders niet kan functioneren. In dit voorbeeld worden er geen fouten gemaakt. Maar daar staat dus wel iemand met de verantwoordelijkheid voor alles achter hem, naast hem en feitelijk alles wat Sjoerd zou kunnen raken met zijn wapen. En probeer u nou eens te verplaatsen in die man of vrouw, ik noem die dus politieagent, die op dat moment die verantwoordelijkheid heeft. Wij als maatschappij hebben die politieagent het verschrikkelijkste opgelegd wat je een mens kan opleggen: beslissen over leven en dood van een kwetsbaar mens. En in het ergste geval moet hij dus op basis van zijn eigen afweging ervoor kiezen Sjoerd neer te schieten. En wellicht de afweging maken dat een schot in een van de extremiteiten niet afdoende gaat zijn. Dus een schot in het been is dan niet voldoende om het in een schot veilig te maken. Laat dat nou eens echt goed tot je doordringen.

Want mijn taak is de mensenrechten van Sjoerd

Dat zou je denken. Maar na zo’n incident, kan mijn onzijdige politieagent, net als die ik heb leren kennen het afgelopen jaar, zomaar letterlijk in een klap komen te vallen onder het mensenrechtenverdrag waar ik zo fanatiek ambassadeur voor ben. Want ga er maar aanstaan. Als hij/zij die dag moet thuiskomen van het werk en zijn/haar partner moet vertellen dat ie een geestelijk gehandicapt manneke heeft moeten doodschieten. Want kijk ze maar eens goed recht in het gezicht, dan zie je het kind dat ze eigenlijk altijd zullen blijven. Dat zie ik bij elke LVB-er. En ik zei al, in dit voorbeeld gaat alles exact volgens protocol. Politieagent mocht en moest schieten en hij/zij maakt geen enkele fout. Dan nog komt politieagent in conflict met zichzelf en zijn psyche omdat je logischerwijs gaat terugdenken om na te gaan of je niks over het hoofd hebt gezien. Hoe rationeel en psychisch stabiel je ook bent, je hebt een geweten en dus een probleem. En dat is wat wij als gewone burgers niet beseffen. En voor mij is het de reden dat ik, ondanks dat ik gegronde redenen heb, nooit meer zal schelden op de politie en dat wat mij overkwam nooit in een klacht heb omgezet. Elke Nederlandse diender loopt dat risico. En ik vind als VN ambassadeur dat we daarom versneld iets moeten doen aan het probleem LVB-ers in de (drugs) criminaliteit en tegelijkertijd moeten stoppen met de wet Damocles, Artikel 13b Opiumwet, in zijn huidige vorm. Want als jij een wietkwekerij op je zolder hebt in 2019-2020 dan vind ik dat je per definitie niet helemaal goed bent. Pakkans is tegenwoordig nagenoeg 100% en 12 grote kweeklampen op een gemiddelde eengezinswoning zolder is ook gekkenwerk en vragen om problemen.

Geen mening

Ik heb in principe als VN ambassadeur geen mening over de oplossing van een probleem. Daar zijn ook anderen voor. Maar, voor mijn politieagent maak ik een keer een uitzondering: Ik ben ervan overtuigd dat we het moeten zoeken in meer zorg voor juist de doelgroepen LVB en wat ik zou willen noemen de thuiswerkers, die nu vallen onder artikel 13b Opiumwet. Want uit eigen ervaring kan ik u melden dat de wet Damocles zoveel schade maakt, dat dat maatschappelijk eigenlijk niet te verantwoorden is. Plus ik in mijn gemeente en eigenlijk heel Noord Brabant te vaak zie dat sluiting van een pand het doel is en daarop gestuurd wordt. Bij mij ook. Op basis van eigenlijk niks. Maar vandaag exact drie jaar naar dato, ben ik nog niet verlost van de gevolgen en dreig ik weer op straat te komen staan. Terwijl er geen enkel feit wat mij verweten werd, overeind is gebleven of vastgesteld middels gedegen onderzoek. Maar bestuurlijke vrijheid is hier het adagium. En ik durf te beweren dat het alleen in mijn casus 100.000 euro aan maatschappelijke kosten gaat geven.

Want met de juiste zorg..

Los je dit probleem van LVB-er in de criminaliteit het beste op. Want een geborgen en verzorgde LVB-er komt nooit in contact met ronselaars uit de onderwereld. En heeft ie geen geldproblemen dan is dat werk al gauw teveel. Daarom heb ik enkele weken geleden, en hier in dit blog opnieuw een gesprek gevraagd met de minister van gehandicaptenzaken en minister Hugo de Jonge van volksgezondheid om een aanpak te bespreken en het probleem echt aan te kaarten. Want ik wil koste wat het kost voorkomen dat mijn voorbeeld binnenkort werkelijkheid wordt.

Want je kunt het de politieagent, de ouders van Sjoerd en zijn familie maar ook het gezin van de politieagent en zijn collega’s, de zorgverlening en eigenlijk ons allemaal gewoonweg niet aandoen dat er zulke fatale gevolgen komen omdat we de zorg niet wilde leveren.

Althans, dat vind ik…

Stefan Vlaminckx

VN ambassadeur rechten van de mens met een handicap en inclusieve samenleving.